Gökkuşağı Nasıl Oluşur?
Gökkuşağı Hangi Şartlarda Oluşur?
Gökkuşağı oluşumu güneş ışığının kırılması neticesinde
oluşmaktadır. Bu olayın doğal olarak oluşması için gerekenler; güneş ışığı ve güneş
ışığının kırılmasını sağlayacak olan yağmur damlalarıdır. Yağmur esnasında bulutlar
güneş ışığını engellemiyorsa ve yağmur dindikten hemen sonrası; gökkuşağını
görmenin en uygun anlarındandır. Yani Güneş gökyüzünde bir tarafta, yere düşen
yağmur damlaları diğer tarafta ise sırtınızı güneşe verirseniz gökkuşağını
görme ihtimaliniz yüksektir.
 |
| Resim 1 - Güneş ışınının yağmur damlası içinde kırılışı. [G1] |
Gökkuşağı Oluşumunun Bilimsel Açıklaması
Güneş ışınları tüm renklerin birleşiminden oluşmaktadır. [5]
Tüm renklerden kast edilen renkler içinde gözle görülebilen gökkuşağı renklerinin
(kırmızı, turuncu, sarı, yeşil, mavi, çivit mavisi, mor) yanında, gözle
görülemeyen radyo, mikrodalga, ultraviyole, kızılötesi, x-ışınları, gama
ışınları da bulunmaktadır. Gökkuşağının oluşumunda da yağmur damlasına girerek
kırılan güneş ışınlarının, gözle görülebilen ışınlara dağılma prensibi
bulunmaktadır.
Güneş ışığı yağmur damlasına belli bir açıyla girer ve
yağmur damlası beyaz ışığı bir çok farklı renge ayırır. Bu açı, gözünüzle güneş
arasında belli bir açıdır. Yağmur damlasından 42o ile kırılarak
çıkan kırmızı ışıkken, 40o ile kırılarak çıkan mor ışıktır. Kısacası
güneş ışığının tüm renkleri yağmur damlacığını 40o ile 42o
aralığında terk eder. Böylelikle gökkuşağı oluşur.
 |
| Resim 2 - Kırılma açılarına göre renkler [G2] |
Gökkuşağı Neden Yay Şeklindedir?
Yağmur damlasını 40 ile 42 derece arasında terk eden
ışınların, gökkuşağı renklerini oluşturduğu söylemiştik. İşte bu 40 ile 42
derecelik açıyı oluşturan bir çok düzlem oluşuyor. Resim 3’ün üzerinden örnekle açıklamak daha
iyi olacak sanıyorum.
 |
| Resim 3 - Gökkuşağı neden yay biçimindedir [G3] |
Gözlemcinin görüş açısından başlamak üzere gökkuşağının
merkezine doğru bir antisolar noktası düşünüyoruz. (Antisolar’ın çevirisini
yapmadım. Aynen kullandım.) Bu antisolar noktasından gözlemcinin gözüne ve
oradan da; A, B, C, D, E, F, G noktalarına (Örnek olması için bu noktaları
verdim. Yay boyunca sınırsız nokta için geçerli bu durum.) 40 ile 42 derece
arasında ışınlar yol alıyor. İşte bu yüzden dolayı gökkuşağını bir yay olarak
görüyoruz.
Bu durumu anlamakta faydası olacağını düşündüğüm bir diğer
görseli de sizlerle paylaşmış olayım.
 |
| Resim 4 - Gökkuşağı neden yay biçimindedir [G4] |
Kendi Gökkuşağını Yap
İlk yöntem: Bir kişiden yardım isteyerek bunu daha kolay
yapabilirsiniz. Ardından size lazım olan iki şey var. Güneşli bir gün ve içi su
dolu bir sprey. Önce spreyi buhar gibi püskürtme moduna alın. Daha sonra güneşi
arkanıza alın. Arkadaşınızdan karşınıza geçip, spreyi havaya doğru sıkmasını
isteyin. Küçük bir gökkuşağı görebilirsiniz.
İkinci yöntem: Bir cd ile gökkuşağındaki aynı prensiple ışığın
dağılımını görebilirsiniz. Yine bir ışık kaynağını arkanıza alıp; cd’yi doğru
açıya getirdiğiniz taktirde renk dağılımını görebilirsiniz. Belki daha önce
fark etmişsinizdir bile. J
Soru1: Öğle vakitlerinde gökkuşağına çok az rastlamamızın
sebebi nedir?
Cevap1: Gökkuşağını görebilmemiz için resim 1 deki duruma
ihtiyacımız var. Öğle vaktinde tam tepede olan güneş; bize genellikle gerekli
açıyı vermiyor.
Soru2: İki kişi aynı gökkuşağını görür mü?
Cevap2: Gökkuşağı gözlem noktasına özel bir renk dağılımı
sergiler. İki farklı nokta için; aynı iki dağılım olmayacağı için; bu iki
gözlemci aynı gökkuşağını göremez. Kısacası her göz kendi gökkuşağını görür.
Mahir Önem DOST
KAYNAKÇA
1. Wells, Sarah. Smithsonian. (20.09.2016). “The Science of
Rainbow” 21.07.2018 tarihinde ulaşıldı. https://ssec.si.edu/stemvisions-blog/science-rainbows
2. Ucar. “About Rainbow” 21.07.2018 tarihinde ulaşıldı. https://eo.ucar.edu/rainbows/
3. Dr. Biology. Arizona State University. (06.01.2010). “Recipe for Reinbows” 21.07.2018 tarihinde
ulaşıldı. https://askabiologist.asu.edu/recipe-rainbows
4. Mahlen, Gena. Concordia College. “How a Rainbow is
Formed”21.07.2018 tarihinde ulaşıldı. http://faculty.cord.edu/manning/physics215/studentpages/genamahlen.html
5. Montana State University.
What color is Sunlight?. 22.07.2016 tarihinde ulaşıldı. http://solar.physics.montana.edu/ypop/Spotlight/Tour/tour03.html
6. Auncroy, Rae; Joefilla. Alaska Fairbank Üniversitesi. “Rainbowsé
22.07.2018 tarihinde ulaşıldı. http://ffden-2.phys.uaf.edu/211.web.stuff/croy_filla/Page_1.html
GÖRSEL KAYNAKÇA
0 yorum